„Top Gear”, „The Grand Tour” czy „Saturday Night Live” to jedne z najbardziej popularnych programów telewizyjnych na świecie. Dla porównania można przytoczyć tytuły cieszące się największą oglądalnością w Polsce, a będą to m.in. „Rolnik szuka żony”, „Kuchenne rewolucje”, „Nasz nowy dom” czy „The Voice of Poland”. Większość zagranicznych formatów nie byłaby dostępna dla przeciętnego widza bez przekładu. Nie każdy zna języki obce czy nie każdy zna je na wystarczającym poziomie. Jak tłumaczyć programy telewizyjne, aby te były ciekawe i przede wszystkim zrozumiałe w swoim przekazie dla widza docelowego? Przyjrzyjmy się tematowi!

Świat telewizji

Z raportu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji wynika, że w IV kwartale 2020 rok oglądaliśmy telewizję średnio przez 4 godziny i 35 minut dziennie. To bardzo dużo czasu, zważywszy na to, że coraz więcej z nas lubi być online i korzysta z możliwości, jakie daje Internet. Oglądamy różne rzeczy: programy informacyjne, formaty rozrywkowe, lubimy posłuchać wywiadów ze znanymi postaciami. Siadamy przed ekranami telewizorów, aby dowiedzieć się, co słychać w Polsce i na świecie, ale i po to, aby odpocząć od pracy, obowiązków zawodowych i codziennych trosk. Mamy swoje ulubione programy i osobowości telewizyjne. Często siadamy przed telewizorami razem z bliskimi nam osobami.

Nie da się jednak ukryć, że bez tłumaczeń oferta programów telewizyjnych byłaby o wiele bardziej skąpa. Warto sprawdzić, ile Twoich ulubionych formatów to zagraniczne produkcje. Zwykle liczby mocniej przemawiają do nas niż tysiące słów. Trzeba jednak dodać, że złe przekłady lub nawet te po prostu średnie potrafią zaprzepaścić potencjał serialu, filmu czy programu muzycznego lub innego formatu rozrywkowego. Dlaczego? Weźmy na przykład taki humor. To jedna z najcięższych rzeczy do przełożenia. Mamy dwa języki, dwie różne kultury i dwie różne mentalności ludzi. Nie tak łatwo sprawić, aby to, co bawi w jednym kraju było też zabawne w innym państwie. Potrzeba więc tu doświadczenia i zdolności tłumacza, abyś Ty jako widz miał z czego się pośmiać. Bo jak to zauważył Blaise Pascal: „nuda – nie ma dla człowieka nic równie nieznośnego, jak zażywać pełnego spoczynku, bez namiętności, bez spraw, rozrywek, zatrudnienia”.

Tłumaczenia i przykłady

W przypadku różnych formatów telewizyjnych praca tłumacza może mieć nieco inny charakter, zawsze jednak powinna oddawać to, co najważniejsze z oryginału. Najważniejsza rzecz, to wziąć pod uwagę widza docelowego. Należy wiedzieć: kim jest, w jakim jest wieku, gdzie mieszka, co robi, jakie ma pasje. Można zapytać: po co ta wiedza tłumaczowi? Aby dopasować język do odbiorcy. Czasem trzeba wziąć pod uwagę różne warianty danego języka: np. angielski ma wiele odmian. Zdarza się, że tłumaczenie jest niewystarczające. W takiej sytuacji oprócz przekładu zamawia się lokalizację programów telewizyjnych. Oczywiście wszystko w jednym celu: zaciekawić widza i zjednać jego sympatię. Nie ma co się okłamywać, telewizja to słupki oglądalności. Im więcej osób zasiądzie przed telewizorem tym większa szansa, że dany format będzie mógł zagościć na dłużej w ramówce telewizyjnej.

Jak tłumaczyć programy telewizyjne?

• Profesjonalnie. Z zawodowym tłumaczem wyspecjalizowanym w przekładach dedykowanych dla telewizji. W ten sposób nada danym materiałem pracuje fachowiec i specjalista w jednej osobie. To nie słownik polsko-angielski czy jakikolwiek inny przekłada, a człowiek. Tylko ekspert zapewni Ci jakość, nieskazitelność i lekkość dialogów między postaciami.
• Przekłady dla television mogą mieć różny sposób realizacji, np. dla danego filmu można wykonać napisy, zrobić dubbing lub przygotować tłumaczenie tekstu dla lektora. Która metoda będzie najlepsza? Nie da się udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Weźmy chociażby platformę Netflix: bardzo często programy tv – filmy i seriale – mają jedynie napisy, ale są też takie dostępne z lektorem czy z dubbingiem.
• Z udziałem tłumacza języka migowego. Niektóre formaty wymagają tego typu tłumaczeń. Tutaj należy mieć na uwadze, że profesjonalny przekład może wykonać tylko osoba posiadająca odpowiednie uprawnienia.
• Z uwzględnieniem widza docelowego. Inaczej wygląda praca ze scenariuszem programów telewizyjnych dla dzieci i młodzieży, a jeszcze inaczej w przypadku formatów dedykowanych dla dorosłych czy tym bardziej dla konkretnej grupy, np. dla samotnych matek. Chodzi o to, aby wziąć pod uwagę osobę po drugiej stronie ekranu. Mówić jej językiem. Dobre tłumaczenie to takie, które nawet w najtrudniejszych momentach nie pozwoli, aby odbiorca miał poczucie, że scenariusz wciśnięto w ciasny gorset tłumaczeniowy.
• Stawiając na naturalne brzmienie tłumaczenia programów telewizyjnych. Tłumacz powinien wychwytywać i eliminować różnice między językami po to, aby przetłumaczone słowa nie brzmiały dziwnie czy niezrozumiale. Przekaz może bawić, być poważny czy czysto informacyjny, ale zawsze powinien być jasny i zrozumiały dla widza docelowego.

Lao Tsu mawiał, że „jakość to doskonałość, której nie da się osiągnąć, lecz do której trzeba uporczywie zdążać”. Z kolei Henry Ford zauważył, iż „jeśli jest w ogóle jakiś sekret sukcesu leży on w umiejętności przyjęcia punktu widzenia innych i patrzenia na rzeczy zarówno z pozycji rozmówcy, jak i własnej”. Kiedy znajdziesz tłumacza, który rozumie słowa tych dwóch wybitnych ludzi, na pewno otrzymasz świetne tłumaczenie programów telewizyjnych, przekład, który pomoże Ci nie tylko przyciągnąć uwagę widzów, ale przede wszystkim zdobyć ich sympatię i serca. Wówczas, Twój program okaże się najprawdziwszym sukcesem!

Programy telewizyjne (i nie tylko) do nauki angielskiego

Warto spojrzeć na programy telewizyjne z innej perspektywy. Jakiej? Co mamy na myśli? Formaty tv mogą posłużyć Ci również do nauki angielskiego. Nawet naukowcy twierdzą, że połączenie rozrywki z edukacją ma niesamowite efekty. Nie dość, że będziesz mógł obcować z językiem obcym, którego właśnie się uczysz, to jeszcze spędzisz miło wieczór z ulubionym serialem, filmem czy oglądając muzyczne show lub program o gotowaniu. Edmund de Waal mawiał, że „znając języki wszędzie czujesz się jak u siebie w domu”. Frank Smith z kolei podkreślał, iż „znajomość jednego języka stawia Cię w korytarzu życia. Dwa języki otwierają wszystkie drzwi na Twojej drodze”.

Nauka języka angielskiego z programami telewizyjnymi. Dlaczego to dobry pomysł?

• Osłuchanie się z językiem angielskim.
• Połączenie przyjemnego z pożytecznym.
• Częstsze obcowanie z językiem obcym.
• Regularne poznawanie nowych słów.
• Styczność z żywym słownictwem, które dziś jest używane przez użytkowników języka angielskiego.
• Nauka przez zabawę.

Warto, abyś spróbował! A nawet jeśli nie jest to coś dla Ciebie, przynajmniej przekonasz się. W nauce angielskiego najważniejsze jest obcowanie z tym językiem. Nie nauczysz się nim władać bez poświecenia mu czasu. Oglądanie programów telewizyjnych ma ten plus, że możesz oszukać swój umysł: w końcu oglądasz program kulinarny, słuchasz występów młodych wykonawców w muzycznym show czy podglądasz teleturniej dotyczący wiedzy ogólnej. Połącznie zabawy i nauki zawsze daje efekty, sprawdź i przekonaj się!

Maja Kowalska

Nazywam się Maja i jestem rodowitą krakowianką. W Krakowie mieszkam i pracuję jako specjalista ds. wizerunku w dużej firmie zajmującej się tłumaczeniami. Dzięki mojej pracy poznaję nowych ludzi i jestem na bieżąco z nowościami. Bardzo lubię swoją prace, która jest dla mnie połączeniem pasji do pisania z językami obcymi. Mam duże doświadczenie i wiem, jak teorię wykorzystać w praktyce. Chętnie podzielę się z wami swoją wiedzą. Po pracy każdą wolną chwilę spędzam na rowerze, który jest moją drugą pasją.